Van kap tot kachel: stoken als een pro in 6 stappen

Zelf voor je brandhout zorgen, is een kwestie van de juiste keuzes maken en veel geduld tonen. 

Ga je zelf kappen? Een belangrijke tip: is de boom geveld? Dan zaag je de stam in kleinere blokken van 30 tot 50 cm. Ten slotte klief je het hout in kleinere stukken.

Voorzie een afdakje of dek af met een plastic zeil en zorg dat er lucht tussen je houtblokken door kan. “Dit doe je door af en toe een blok dwars te leggen. Je legt dus best niet alle blokken mooi naast elkaar op een rijtje."

1. De grote zoektocht
Bezit je een eigen stukje bos? Dan ben je allicht flink in de minderheid. Zo niet, zijn er nog voldoende opties om aan geschikt stookhout te komen. “Veel boseigenaars zien je graag komen en laten toe om hout te komen kappen of zagen. Of leg je oor eens te luister bij familie en kennissen. Of zelfs bij bedrijven. Pallethout mag je er waarschijnlijk zelfs gratis oppikken”, zegt Marchand.

Goed om weten Met hout van twee of drie grotere bomen kom je een of meerdere jaren toe. Dit is afhankelijk van het rendement en het juiste gebruik van je kachel of haard. Via de website www.houtverkopen.be van het Agentschap Natuur en Bos vind je meer info over openbare houtverkopen en plaatsen waar je zelf hout mag kappen.

2. Kappen én meteen klieven
Hoewel kappen wat stoerder klinkt, gebruiken we vandaag toch vooral de kettingzaag om bomen neer te halen. Uiteraard moet je dit met de nodige voorzichtigheid en voorkennis aanpakken. Is de boom geveld? Dan zaag je de stam in kleinere blokken van 30 tot 50 cm.

Ten slotte klief je het hout in kleinere stukken. “In tegenstelling tot wat velen denken: hoe fijner je hout, hoe beter de verbranding. Wacht hiermee niet te lang. Vochtig hout is vrij gemakkelijk te klieven. Bij droog hout gaat het een stuk minder vlot.”

De traditionele kliefbijl vereist kracht en behendigheid. Vandaag bestaan er ook efficiëntere werktuigen, zoals de houtklover. Deze is minder belastend en gebruiksvriendelijker, stelt Peter Marchand. “En de stukken hout vliegen niet zo snel in het rond. Of je kan kiezen voor een houtkliefmachine, maar die kost uiteraard meer.”

Wat is de ideale houtsoort?
Hoe vochtiger het hout, hoe slechter de verbranding: je vuur is minder krachtig en je creëert een pak meer fijnstof. “Vers hout heeft een vochtigheidspercentage van ongeveer 35 %. Bij brandklaar hout is dat 20 %. Maar de ideale vochtigheidsgraad ligt rond de 15 %.” 

De houtsoort weegt minder door. De minst energierijke houtsoort (haagbeuk) bevat maar 10 % minder energie per kilogram dan de meest energierijke (lork). Toch is er een verschil tussen zogenaamd hardhout en harshoudend (zacht) hout. Die laatste categorie (den, spar, berk, pallethout, ...) is niet geschikt voor de meeste kachels en haarden. Bij de verbranding komen harsen vrij die verdampen. Een doorsnee kachel of haard krijgt die verbrandingsgassen niet volledig verbrand.
 Het gevolg: een groot risico op teerafzetting op je schoorsteen en op schoorsteenbrand. Uitzondering op de regel: warme-accumulerende kachels of massakachels, zoals speksteen- of tegelkachels.

3. Stockeer verstandig en wees geduldig
Zoals we hierboven al stelden: vochtig hout is slecht brandhout. Bovendien, hoe droger je hout wordt, hoe meer het de neiging heeft om water op te zuigen. “Hout is pas optimaal brandklaar na twee jaar. Waar je het brandhout in tussentijd droogt, is jouw keuze. Hout hoeft niet per se binnen te drogen. Gebeurt dit toch, bijvoorbeeld in een kelder, zorg dan dat er voldoende verluchting is. Je stockeerruimte mag niet vochtig worden.”

De meeste mensen slaan hun brandhout echter buiten op.  Belangrijk is om je hout droog te houden. Voorzie een afdakje of dek af met een plastic zeil en zorg dat er lucht tussen je houtblokken door kan. “Dit doe je door af en toe een blok dwars te leggen. Je legt dus best niet alle blokken mooi naast elkaar op een rijtje. Ligt je houtstapel op gras of grond, en niet op een stenen ondergrond? Let er dan op dat ook hier genoeg lucht onderdoor kan en plaats eerst wat dwarsblokken”, legt Marchand uit.

Goed om weten Voor ongeveer 20 euro koop je een houtvochtigheidsmeter bij de meeste doe-het-zelfzaken of kachelspecialisten. “Handig om te checken of je eigen hout brandklaar is of om te controleren of het hout van je leverancier wel voldoende droog is.”

4. Prop je kachel niet vol
Niets zo fijn als lekker lang brandende houtblokken. Maar je haalt verre van het maximum uit je stooksessie. Fijnere houtstukken zorgen voor een efficiëntere verbranding. Ook het volstouwen van je kachel is uit den boze. “Er komt te weinig lucht aan je hout. Het zoveel mogelijk afsluiten van je verbrandingslucht – het zogenaamde ‘smoren’ – is niet meer van deze tijd. Het gevolg: je verbranding gebeurt veel te traag en onvolledig. Ook hier is het risico op schoorsteenbrand groter en je creëert enorm veel fijnstof.”

Goed om weten Ga je de kachel vullen met hout? Vul twee derde van het haardvolume op met hout en hou een derde vrij voor de luchtcirculatie.

Het juiste toestel
Natuurlijk speelt ook het verbrandingstoestel een grote rol. “Oudere kachels stoten gemiddeld zo’n 800 milligram fijnstof per normaal kubieke meter (mg/Nm³) uit. De nieuwste toestellen op de markt mogen maximaal 40 mg/Nm³ uitstoten. Vooral massakachels, zoals de speksteenkachel, scoren hier heel goed. Het andere uiterste: de zogenaamde smoorkachels of continue houtkachels. Die halen in de praktijk zelfs fijnstofwaarden van 3.000 tot 5.000 mg/Nm³. Wij raden mensen met zulke kachels dan ook altijd aan om meteen op zoek te gaan naar een nieuw toestel.”

Hoe beter je de luchttoevoer trouwens kan regelen, hoe efficiënter je kachel of haard brandt. Bij oudere kachels is dat een probleem, omdat ze vaak niet helemaal luchtdicht zijn. Maar de markt is er fors op vooruitgegaan. “Tegenwoordig bestaan er kachels met automatische luchtsturing. Zij zorgen voor een optimale verbranding zonder dat je zelf moet bijstellen. En ook smart stoves treden stilaan op het voorplan. Zij houden ook nog eens je kamertemperatuur op peil als een soort thermostaat. Je kan deze toestellen zelfs via je smartphone bedienen.”  

5. Hout aanmaken: je deed het mogelijk altijd verkeerd
Quizvraag: hoe steek je een houtvuur op de beste manier aan? Leerden ze je vroeger om te beginnen met papier, dan aanmaakhout erbovenop te leggen en te eindigen met dikke blokken? Dan heb je het helaas altijd verkeerd aangepakt. Je grootste blokken bovenaan warmen te langzaam op en beginnen te roken vooraleer ze ontbranden. Het gevolg laat zich raden: meer fijnstof. De enige juiste manier is de top fire-methode: “Onderaan leg je de grootste stukken hout, bij voorkeur een beetje geschrankt. Dan komt wat fijn hout, en bovenaan steek je je aanmaakblokje aan. Je grote blokken roken niet en zodra ze branden, doen ze dat meteen goed. Dit is essentieel om op zo’n proper mogelijke manier te stoken”, tipt Marchand.

Goed om weten Een goede verbranding is een propere verbranding. Zwarte glasramen zijn een typisch gevolg van een onzorgvuldige manier van stoken. Toch last van wat zwarte aanslag? “Dop wat krantenpapier in water, meng het met wat assen en veeg hiermee het raampje af. Beter dan eender welk product!”

6. Bijvullen op het juiste moment
Is je vuur bijna uit? Wacht niet met hout bij te vullen totdat er nog enkel wat gloeiende kolen overblijven. Voeg nieuw brandhout toe wanneer de vlam nog goed brandt. Idealiter vul je bij wanneer je haard nog voor een derde vol ligt met hout.

Conclusie
Stoken met hout vergt heel wat inspanningen. Dankzij bovenstaande tips haal je het maximum uit je brandhout:
- Er komt een pak minder fijnstof vrij en is er minder brandgevaar
- Je vuur haalt hogere temperaturen
- Het rendement van je verbranding ligt hoger, dus je verbruikt ook minder hout
- Je geniet des te meer van het zicht op je haardvuur en hoeft je glasraam niet constant te poetsen 

Bron:
Livios